حملات سایبری چیست؟ بررسی جامع انواع، روش‌ها و راه‌های مقابله

حملات سایبری یعنی چه؟ راهنمای جامع مبتدی تا پیشرفته

حمله سایبری (Cyber Attacks) فرآیندی است که طی آن مهاجمان با استفاده از یک یا چند سامانه رایانه‌ای، اقدام به نفوذ، دسترسی غیرمجاز، سرقت داده یا ایجاد اختلال در عملکرد سیستم‌ها و شبکه‌ها می‌کنند. این حملات می‌توانند سازمان‌ها، نهادهای دولتی، کسب‌وکارهای خصوصی و حتی کاربران عادی را هدف قرار دهند. در اغلب موارد، حمله سایبری گام نخست برای نفوذ به شبکه‌ها، تخریب زیرساخت‌ها یا سرقت اطلاعات محرمانه است و اگر به‌موقع شناسایی و متوقف نشود، به نقض داده  (Data Breach) منجر خواهد شد.
برای نمونه، شرکت CMA CGM که یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های کشتیرانی کانتینری در جهان است، قربانی حمله سایبری شد. در این حمله، ابتدا سرورهای شرکت هدف قرار گرفتند که در نهایت منجر به نقض داده شد. این حمله در سپتامبر ۲۰۲۰ رخ داد؛ بدافزار مورد استفاده، سرورهای جانبی شرکت را هدف قرار داده بود که در پی آن، CMA CGM دسترسی به خدمات آنلاین خود را غیرفعال کرد.

آنچه در ادامه می‌خوانید:

اهداف حملات سایبری

تکامل حملات سایبری: از APT تا تهدیدات مبتنی بر هوش مصنوعی

رایج‌ترین انواع حملات سایبری

انگیزه‌های پشت حملات سایبری چیست؟

تأثیر حملات سایبری بر کسب‌وکارها

چگونه حملات سایبری را شناسایی کنیم؟

چگونه می‌توان از حملات سایبری جلوگیری کرد؟

کاهش اثرات حملات سایبری

روندهای نوظهور در امنیت سایبری

کیوسک امن سایبرنو؛ خط دفاعی هوشمند در برابرحملات سایبری

چرا کیوسک امن سایبرنو ضروری است؟

کلام آخر

سولات متداول

اهداف حملات سایبری

هدف از یک حمله سایبری معمولاً یا از کار انداختن رایانه هدف و قطع دسترسی آن به شبکه است یا دسترسی به داده‌های رایانه و نفوذ به شبکه‌ها و سامانه‌های متصل به آن. حملات سایبری از نظر میزان پیچیدگی بسیار متفاوت هستند و مجرمان سایبری می‌توانند حملاتی تصادفی یا هدفمند علیه کسب‌و‌کارها انجام دهند. مهاجمان از روش‌های متنوعی برای آغاز حمله سایبری استفاده می‌کنند، از جمله: حملات منع خدمت (Denial of Service)، بدافزار (Malware)، فیشینگ (Phishing) و باج‌افزار (Ransomware).
هدف اصلی حملات سایبری معمولاً یکی از موارد زیر است:

• غیرفعال‌سازی یا تخریب زیرساخت‌های فناوری اطلاعات
• دسترسی غیرمجاز به اطلاعات محرمانه و حساس
• سرقت یا تغییر داده‌ها
• نفوذ به شبکه‌ها و گسترش کنترل بر سامانه‌های متصل

تکامل حملات سایبری: از APT تا تهدیدات مبتنی بر هوش مصنوعی

طی دو دهه گذشته، حملات سایبری از تهدیدات ساده به حملات پیچیده و چندلایه ارتقاء یافته‌اند. مهاجمان امروزی از هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و مدل‌های اقتصادی جدید مثل باج‌افزار به‌عنوان سرویس (RaaS) برای طراحی حملات هدفمند استفاده می‌کنند. در ادامه، به جدول زمانی تکامل این حملات اشاره شده است:

• ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲: تهدیدات پیشرفته و پایدار (APT) با تمرکز بر سرقت اطلاعات در بلندمدت و به‌صورت پنهانی گسترش یافتند. عملیات اورورا (Operation Aurora) در سال ۲۰۱۰ که شرکت‌هایی همچون گوگل را هدف قرار داد، نمونه‌ای بارز از این حملات بود.
• ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶: در این دوره زمانی باج‌افزارها به‌طور گسترده رایج شدند. مهاجمان فایل‌ها را رمزگذاری کرده و در ازای بازگرداندن آن‌ها درخواست باج می‌کردند. باج‌افزار واناکرای (WannaCry) در سال ۲۰۱۷ به‌سرعت در بیش از ۱۵۰ کشور گسترش یافت و بیمارستان‌ها، شرکت‌ها و نهادهای دولتی را تحت تأثیر قرار داد.
• ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰: در این دوره زمانی تهدیدات مبتنی بر اینترنت اشیا (IoT) و هوش مصنوعی افزایش یافت. بات‌نت میرای (Mirai Botnet) با سوءاستفاده از گذرواژه‌های ضعیف دستگاه‌های IoT، سرویس‌هایی مانند توییتر و نتفلیکس را مختل کرد.
• ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲: حملات به زنجیره تأمین و مدل‌های باج‌افزار به‌عنوان سرویس (Ransomware-as-a-Service) یا RaaS افزایش یافت. مهاجمان در حمله به شرکت SolarWinds، از طریق به‌روزرسانی نرم‌افزارها به شبکه‌های شرکتی نفوذ کردند.
• از ۲۰۲۲ تا امروز: در حال حاضر، جعل هویت با استفاده از دیپ‌فیک و هویت‌های مصنوعی به‌عنوان تهدیدات نوظهور در حال گسترش است. مهاجمان با سوءاستفاده از داده‌ها، هویت‌های جعلی ایجاد کرده و به کلاهبرداری‌های مالی دست می‌زنند.

رایج‌ترین انواع حملات سایبری

مجرمان سایبری از مجموعه‌ای از روش‌ها و تکنیک‌ها برای دسترسی غیرمجاز به رایانه‌ها، داده‌ها و شبکه‌ها استفاده می‌کنند تا اطلاعات حساس را سرقت کنند. در ادامه، برخی از رایج‌ترین انواع حملات سایبری فهرست شده و به‌تفصیل شرح داده شده‌اند:
 

۱. بدافزار (Malware)

بدافزار نرم‌افزاری مخرب است که برای آسیب رساندن به رایانه‌ها، شبکه‌ها و سرورها طراحی شده است. انواع مختلفی از بدافزارها مانند تروجان‌ها، اسپای‌ویر، روت‌کیت‌ها، ویروس‌ها و کرم‌ها وجود دارد که همگی در رایانه یا شبکه تکثیر و گسترش می‌یابند. این امر به مهاجم اجازه می‌دهد تا دسترسی عمیق‌تری به شبکه هدف یافته، داده‌ها را سرقت کند، دستگاه‌ها را از کار بیندازد، شبکه‌ها را غیرقابل استفاده کند یا کنترل سیستم‌ها را به‌دست گیرد.

۲. فیشینگ (Phishing)

در حملات فیشینگ، هدف فریب داده می‌شود تا بدافزار دانلود کرده یا اطلاعات حساس را در وب‌سایت‌های جعلی وارد کند. این حملات معمولاً از طریق ایمیل انجام می‌شوند و پیام‌ها طوری طراحی می‌گردند که از سوی فرستنده‌ای معتبر به‌نظر برسند. این ایمیل‌ها معمولاً حاوی پیوست آلوده یا لینک مخربی هستند که کاربر را به سایت جعلی هدایت کرده و اطلاعات ورود یا بانکی وی را جمع‌آوری می‌کنند.
برخی حملات فیشینگ به صورت گسترده انجام می‌شوند، اما برخی دیگر بسیار هدفمند و با تحقیق دقیق برای سرقت اطلاعات افراد خاص طراحی شده‌اند. فیشینگ فقط به ایمیل محدود نیست، بلکه به‌طور فزاینده‌ای دستگاه‌های همراه را نیز هدف قرار می‌دهد.

۳. باج‌افزار (Ransomware)

باج‌افزار نوعی از بدافزار با انگیزه مالی است. مهاجم با ارسال پیام حاوی پیوست آلوده، پس از دانلود، داده‌ها یا کل سیستم را رمزنگاری می‌کند. سپس از قربانی درخواست پرداخت وجه (باج) می‌کند تا دسترسی به داده‌ها بازیابی شود.
در سال ۲۰۱۸، حملات باج‌افزاری باعث ۸ میلیارد دلار خسارت شدند که تنها یک میلیارد آن مربوط به پرداخت باج بود و باقی آن به‌دلیل آسیب به اعتبار و از دست رفتن درآمد ناشی از توقف عملیات کسب‌وکار بود. باج‌افزارها داده‌های قربانی را رمزگذاری کرده و برای بازگرداندن آن‌ها درخواست پول (معمولاً به صورت رمزارز) می‌کنند. این حملات باعث توقف کسب‌وکار و خسارات مالی شدید می‌شوند.

۴. حمله DoS و DDoS 

حمله DoS با هدف از کار انداختن خدمات آنلاین از طریق افزایش بیش از حد درخواست‌ها یا ترافیک انجام می‌شود. شکل پیشرفته‌تر آن حمله DDoS است که مهاجم از چندین رایانه استفاده می‌کند تا سیستم هدف را از کار بیندازد.

۵. حمله مرد میانی (MITM)

نفوذگر در میان ارتباطات قربانی و سرویس‌دهنده قرار می‌گیرد و داده‌ها را رهگیری می‌کند. در این سناریو، مهاجم خود را بین دو طرف ارتباط قرار می‌دهد تا اطلاعات تبادل‌شده را شنود یا تغییر دهد. یکی از رایج‌ترین روش‌ها، راه‌اندازی وای‌فای جعلی است.

۶. کریپتوجکینگ (Cryptojacking)

استفاده غیرمجاز از منابع سیستم قربانی برای استخراج رمزارز. به عبارت دیگر استفاده غیرمجاز از منابع پردازشی دستگاه قربانی برای استخراج رمزارز بدون اطلاع او. تنها نشانه‌ کریپتوجکینگ ممکن است کاهش عملکرد سیستم یا صدای زیاد فن خنک‌کننده باشد.

۷. تزریق کد SQL 

نفوذ به پایگاه داده وب‌سایت‌ها و دستکاری یا سرقت اطلاعات کاربران. نفوذ به پایگاه داده وب‌سایت از طریق وارد کردن کدهای مخرب SQL در فرم‌ها یا URLها. این روش می‌تواند به افشای اطلاعات حساس کاربران منجر شود (sql injection).

۸. سوءاستفاده از آسیب‌پذیری روز صفر (Zero-Day)

در این نوع حمله، مهاجم از آسیب‌پذیری‌هایی استفاده می‌کند که هنوز توسط توسعه‌دهندگان کشف و اصلاح نشده‌اند. مهاجم می‌تواند بدون شناسایی برای ماه‌ها یا سال‌ها در سیستم باقی بماند و اطلاعات حساس را سرقت کند. این اکسپلویت‌ها اغلب در دارک‌وب فروخته می‌شوند.

۹. تونل‌زنی DNS (DNS Tunneling) 

در این روش، مهاجم از پروتکل DNS برای انتقال داده‌های مخرب استفاده می‌کند. DNS معمولاً به‌دلیل کاربرد اصلی‌اش در ترجمه آدرس‌های اینترنتی، کنترل نمی‌شود، بنابراین مهاجم می‌تواند از آن برای انتقال بدافزار استفاده کند و داده‌ها را از سیستم قربانی خارج نماید.

انگیزه‌های پشت حملات سایبری چیست؟

دلایل مختلفی برای انجام حملات سایبری وجود دارد، ازجمله:

• سود مالی: حملات سایبری هزینه کم و بازده بالا دارند. مثلاً میانگین خسارت ناشی از نقض داده‌ها ۳.۸۶ میلیون دلار برآورد شده است.
• جاسوسی تجاری: سرقت اطلاعات حساس سازمان‌ها از طریق فیشینگ، حملات هدفمند (مانند حملات به مدیران اجرایی).
• حملات دولتی: کشورها از حملات سایبری برای اهداف سیاسی استفاده می‌کنند، مانند حمله روسیه به شبکه برق اوکراین در ۲۰۱۶ یا حملات گروه APT33 وابسته به ایران.
• هکتیویسم (فعالیت سیاسی سایبری): گروه‌هایی مثل Anonymous برای آگاهی‌بخشی سیاسی به دولت‌ها و سازمان‌ها حمله می‌کنند.
• دلایل شخصی: کارمندان ناراضی ممکن است اطلاعات حساس را بفروشند یا تخریب کنند.
• هکرهای کلاه‌سفید: برخی افراد تنها به‌خاطر چالش یا کمک به امنیت سایبری دست به نفوذ می‌زنند.
• دسترسی آسان به داده‌ها: استفاده از رمزهای عبور ثابت و کاربران غیرفعال، شرایط را برای هکرها آسان می‌کند.

تأثیر حملات سایبری بر کسب‌وکارها

حملات سایبری می‌توانند پیامدهای جدی و بلندمدتی برای سازمان‌ها داشته باشند، از جمله:

• زیان‌های مالی و اختلال در عملیات: مانند حملات DoS یا باج‌افزار که باعث توقف عملیات و از دست رفتن درآمد می‌شوند. متوسط خسارت هر حمله ۲.۸ میلیون دلار است.
• آسیب به اعتبار و از دست رفتن اعتماد مشتری: سرقت یا دستکاری اطلاعات مشتریان می‌تواند به کاهش اعتماد و آسیب جدی به برند منجر شود.
• پیامدهای قانونی و جریمه‌ها: کسب‌وکارها ممکن است به‌دلیل نشت اطلاعات با دعاوی حقوقی یا جریمه‌های سنگین مواجه شوند.

چگونه حملات سایبری را شناسایی کنیم؟

شناسایی زودهنگام حمله می‌تواند از وقوع خسارات گسترده جلوگیری کند. ابزارها و روش‌های کلیدی عبارت‌اند از:

• پلتفرم‌های اطلاعات تهدید (Threat Intelligence Platforms)
• تحلیل رفتار کاربر و دستگاه (UEBA)
• شکار تهدیدات پیشرفته (Threat Hunting)
• پایش رویدادهای امنیتی با SIEM
• استفاده از حسگرهای امنیتی در نقاط حساس شبکه

چگونه می‌توان از حملات سایبری جلوگیری کرد؟

برای حفاظت از داده‌ها و زیرساخت‌های دیجیتال، سازمان‌ها باید رویکردی چندلایه و پیشگیرانه اتخاذ کنند:

• رویکرد پیشگیرانه و لایه‌ای
• استفاده از فناوری‌های روز امنیتی
• آموزش امنیت سایبری به کارکنان
• پایش مداوم تهدیدات و فعالیت‌های مشکوک

کاهش اثرات حملات سایبری

در صورت وقوع حمله، اقدامات زیر می‌تواند به کاهش آسیب کمک کند:

• اجرای برنامه پاسخ به حادثه (Incident Response Plan)
• بازیابی سریع از نسخه‌های پشتیبان (Backup & Restore)
• ایزوله‌سازی سیستم‌های آلوده برای جلوگیری از گسترش
• مستندسازی حمله برای تحلیل و پیشگیری از تکرار

روندهای نوظهور در امنیت سایبری

برخی از مهم‌ترین روندها و تهدیدات در سال‌های اخیر عبارت‌اند از:

• حملات مبتنی بر هوش مصنوعی: ابزارهای AI هم برای دفاع استفاده می‌شوند و هم برای انجام حملات دقیق‌تر توسط مهاجمان
• حملات به زنجیره تأمین و خدمات ابری: نفوذ به یک بخش از زنجیره می‌تواند کل سیستم را به خطر بیندازد.
• باج‌افزار به‌عنوان سرویس (RaaS): گروه‌های مهاجم از این مدل برای کسب درآمد استفاده می‌کنند. تا سال ۲۰۳۱، هر ۲ ثانیه یک حمله باج‌افزاری رخ خواهد داد (۴۳,۲۰۰ حمله در روز).
• دیپ‌فیک و جعل هویت دیجیتال که به‌عنوان تهدید نوظهور در حوزه فریب مالی و مهندسی اجتماعی شناخته می‌شوند.

کیوسک امن سایبرنو؛ خط دفاعی هوشمند در برابر حملات سایبری

کیوسک امن سایبرنو یک راهکار نوآورانه و بومی در حوزه امنیت سایبری است که با هدف حفاظت از شبکه‌های سازمانی در برابر تهدیدات ناشی از حافظه‌های قابل حمل (USB) و هارد اکسترنال  طراحی شده است. فراموش نکنید؛ هکرها همیشه در کمین هستند. تنها یک غفلت کوچک کافی است تا به شبکه شما نفوذ کنند، کنترل سیستم‌هایتان را در دست بگیرند، زیرساخت‌ها را مختل سازند و دارایی‌های اطلاعاتی شما را به سرقت ببرند.
اما جای نگرانی نیست! با استقرار کیوسک امن سایبرنو می‌توانید با اطمینان در برابر حملات سایبری بایستید و امنیت زیرساخت‌های سازمان خود را تضمین کنید.

چرا کیوسک امن سایبرنو ضروری است؟

در دنیای امروز، بدافزارها می‌توانند از طریق یک فلش ساده وارد شبکه سازمان شوند و کنترل کل زیرساخت را به دست بگیرند. یک لحظه غفلت کافی است تا شبکه شما دچار نفوذ شود. اما با کیوسک امن سایبرنو، تمامی فایل‌های ورودی ابتدا اسکن می‌شوند و در صورت شناسایی بدافزار، اجازه ورود داده نمی‌شود.

کلام آخر

با گسترش روزافزون فناوری و اتصال بیشتر زیرساخت‌ها به شبکه‌های دیجیتال، تهدیدات سایبری به یکی از چالش‌های اصلی سازمان‌ها، کسب‌وکارها و حتی دولت‌ها تبدیل شده است. حملات سایبری از انواع ساده‌ای همچون بدافزار و فیشینگ آغاز شده و امروزه به تهدیدات پیچیده‌ای نظیر حملات زنجیره تأمین، باج‌افزار به‌عنوان سرویس (RaaS) و جعل هویت مبتنی بر هوش مصنوعی ارتقاء یافته‌اند.
پیامدهای این حملات تنها به خسارت مالی محدود نمی‌شود؛ بلکه می‌تواند اعتبار سازمان را خدشه‌دار کرده، اعتماد مشتریان را از بین ببرد و حتی تهدیدی برای امنیت ملی محسوب شود. به همین دلیل، اتخاذ رویکردی پیشگیرانه، چندلایه و هوشمند در حوزه امنیت سایبری امری اجتناب‌ناپذیر است.
سازمان‌ها باید با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، آموزش مستمر کارکنان، به‌روزرسانی مداوم سیستم‌ها و تدوین برنامه‌های پاسخ به حادثه، سطح دفاعی خود را ارتقاء دهند. در نهایت، امنیت سایبری یک فرآیند پویا و مستمر است و تنها با ترکیب فناوری، آگاهی و سیاست‌های مؤثر می‌توان در برابر تهدیدات در حال تحول ایستادگی کرد.

سوالات متداول

۱. حمله سایبری چیست؟

حمله سایبری به هرگونه اقدام مخرب گفته می‌شود که توسط مهاجمان برای دسترسی غیرمجاز به سیستم‌های رایانه‌ای، شبکه‌ها یا داده‌های سازمانی انجام می‌گیرد.

۲. اهداف اصلی حملات سایبری کدام‌اند؟

اهداف معمول شامل غیرفعال‌سازی یا تخریب زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، سرقت یا تغییر داده‌ها، دسترسی غیرمجاز به اطلاعات حساس و گسترش نفوذ در شبکه‌های سازمانی است.

۳. رایج‌ترین انواع حملات سایبری کدام‌اند؟

بدافزار (Malware)، فیشینگ (Phishing)، باج‌افزار (Ransomware)، حملات DoS/DDoS، حمله مرد میانی (MITM)، تزریق SQL، سوءاستفاده از آسیب‌پذیری روز صفر و کریپتوجکینگ از جمله متداول‌ترین انواع حملات هستند.

۴. چه عواملی موجب موفقیت حملات سایبری می‌شوند؟

عوامل انسانی مانند خطا یا غفلت کارکنان، استفاده از گذرواژه‌های ضعیف، به‌روزرسانی نکردن سیستم‌ها و وجود آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری از مهم‌ترین دلایل موفقیت حملات هستند.

۵. پیامدهای حملات سایبری برای سازمان‌ها چیست؟

حملات می‌توانند منجر به زیان‌های مالی گسترده، اختلال در عملیات، از دست رفتن اعتماد مشتریان، آسیب به اعتبار سازمان و حتی پیامدهای قانونی و جریمه‌های سنگین شوند.

۶. چگونه می‌توان از حملات سایبری جلوگیری کرد؟

پیشگیری مستلزم اتخاذ رویکردی چندلایه شامل استفاده از فناوری‌های امنیتی روز، آموزش کارکنان، به‌روزرسانی مداوم سامانه‌ها، پایش تهدیدات و اجرای سیاست‌های امنیتی سختگیرانه است.

۷. چگونه می‌توان حملات سایبری را شناسایی کرد؟

از طریق ابزارهایی مانند سامانه‌های SIEM، تحلیل رفتار کاربران و دستگاه‌ها  (UEBA)، پلتفرم‌های اطلاعات تهدید (TIP) و شکار تهدیدات پیشرفته می‌توان فعالیت‌های مشکوک را شناسایی و پیش از وقوع حادثه اقدام کرد.

۸. نقش هوش مصنوعی در حملات سایبری چیست؟

هوش مصنوعی هم در طراحی حملات پیچیده‌تر توسط مهاجمان و هم در دفاع سایبری برای شناسایی سریع‌تر تهدیدات استفاده می‌شود. تهدیداتی مانند دیپ‌فیک و جعل هویت دیجیتال نمونه‌های نوظهور مبتنی بر AI هستند.

۹. در صورت وقوع حمله سایبری چه اقداماتی باید انجام داد؟

سازمان‌ها باید برنامه پاسخ به حادثه (IRP) را اجرا کنند، سیستم‌های آلوده را ایزوله سازند، داده‌ها را از نسخه‌های پشتیبان بازیابی کنند و تمامی جزئیات حادثه را برای پیشگیری از تکرار مستندسازی کنند.